ADHD, autisme, hoogbegaafdheid, hoogsensitiviteit. Slechts een kleine greep uit het scala aan labels die je als persoon toegekend kunt krijgen. De haat en liefde voor labels lijkt hand in hand te gaan. We hebben een hekel om in een hokje gestopt te worden terwijl we tegelijkertijd zoeken naar het juiste hokje om de ander in te plaatsen.
Erkenning van (delen van) een persoon
We vinden nieuwe oorzaken van bepaald gedrag, erkennen ziektes die eerder als ‘tussen de oren’ werden weggeschoven. Labels geven mensen die iedere dag weer onbegrip ervaren een gevoel van zekerheid, de erkenning dat ze zich echt niet aanstellen. Een kostbaar gevoel, omdat we allemaal graag erkend willen worden, willen voelen dat we er zeker wel toe doen. Dat ervaringen en emoties niet worden weggeschoven als onbelangrijk.
Uitleg, geen excuus
Wanneer je altijd erg veel moeite hebt gehad om jezelf / activiteiten georganiseerd te houden, kan het een verademing zijn om te horen dat je niet lui bent, maar bijvoorbeeld ADHD hebt. Hoewel de buitenwereld lijkt te denken dat een diagnose algauw als excuus gegrepen wordt, geeft een diagnose vooral meer inzicht in henzelf.
Naast uitleg voor henzelf kan een label helpen in uitleg richting anderen. In plaats van een scala aan symptomen kun je de diagnose benoemen. Wanneer de betreffende diagnose bij de gesprekspartner niet bekend is, kan er alsnog uitleg worden gegeven. Veel diagnoses zijn (vooral stereotyperend) bekend bij een groot deel van de bevolking. Helaas werkt dit ook andersom: zonder een officiële diagnoseDe medische diagnose ("officiële diagnose") volgt na het diagnosetraject. Aan een medische diagnose zitten voor- en nadelen. Enkele voorbeelden daarvan zijn: • Voordelen: • Toegang tot accommodaties op school/werk (eg. een speciale rustplek, een koptelefoon). • Het kan als zekerheid... Meer lezen → worden bepaalde klachten lang niet altijd voor waar aangezien.
Door de labels het mens niet meer zien?
Het ‘meten is weten’-gedachtegoed heerst niet alleen in de commerciële wereld. In het onderwijs en de zorg is het ook sterk aanwezig. Het geeft een strijd om controle weer, de wens om alles in de hand te hebben en houden. Een label als verklaring van gedrag, ziekte, met acceptatie en erkenning als gevolg slaat hierdoor om in een excuus van gedrag en ziekte. Een excuus om niet verder te kijken en een kaart dat ingezet kan worden wanneer het uitkomt. Niet het doel van labels, maar gemakzucht en tunnelvisie kunnen dit wel veroorzaken.
Door de hoeveelheid labels die er zijn, het gedrag dat we ermee associëren en de sterke drang om vooral ‘normaal’ te zijn, kan een label algauw veranderen van een gevoel van opluchting naar een zware last waar je maar niet van af komt. Mensen lijken niet voorbij een bepaald label en het stereotype dat daarbij hoort te kunnen kijken en daardoor van alles voor je in te vullen. Het mens wordt vervangen door een (of een combinatie van) label(s).
Misdiagnoses liggen op de loer
Veel verschillende labels hebben een overlap met elkaar. Karaktertrekken en/of gedrag dat in het afvinklijstje van het ene label voorkomt kan voorkomen bij meerdere labels. Het is daardoor – helaas – niet onbekend dat het verkeerde label (de verkeerde diagnose) wordt geplakt als verklaring. De grootste valkuil van labels is het reduceren van een mens tot kenmerken van gedrag om tot een oorzaak te komen. Door overlap in (mogelijke) kenmerken kan de logische weg vanuit afvinklijstjes leiden naar het label dat juist het minst bij de persoon zelf past.
Uiteindelijk kan een label handvatten geven voor iedereen. Of die handvatten helpend zijn of juist het tegenovergestelde is vooral afhankelijk van hoe iemand het label vasthoudt.
Een mooi filmpje van Dolores Leeuwin over anders zijn (“een label hebben”) en hoe mooi het zou zijn als we dit ook gewoon zouden mogen van elkaar.
