Geef me de 5®: Puzzelstukjes en Person First Language

Op 3 augustus 2023 werd de aflevering EmotieregulatieEmotieregulatie gaat over het reguleren van emoties. Ofwel: de manier waarop je jouw emoties verwerkt en hoe je deze uit. Wanneer er wordt gesproken van een verstoorde emotieregulatie (of emotieregulatie problematiek), houdt dit in dat de betreffende persoon emoties erg... Meer lezen → bij autisme (met Chantal Cheizoo) beschikbaar gemaakt in de Geef me de 5 podcast. Hoewel er in die aflevering ongetwijfeld waardevolle dingen gezegd zijn, gaat het nu specifiek om de (ongeveer) laatste 12 minuten. Daarin werd namelijk het volgende aangestipt door podcast-gast Chantal:

• De puzzelstukjes (in het logo) die door Geef me de 5 worden gebruikt.
• Het gebruiken van Person First LanguagePerson First Language is een taalgebruik waarbij de nadruk wordt gelegd op het persoon-zijn, "je bent niet je autisme". Voorbeelden hiervan zijn "personen met autisme" en "ik heb autisme". Zoals de naam van deze website al wel duidelijk maakt, is... Meer lezen → (PFL) door Geef me de 5.

Het huidige logo van Geef me de 5

Wie Geef me de 5 kent, is ook bekend met hun logo: een vierkant bestaande uit 5 puzzelstukjes:

Puzzelstukjes en primaire kleuren

Rond 11 minuten voor het einde van de podcast aflevering is het hoofdonderwerp (“emotieregulatie bij autisme”) afgerond en met een ‘inhaker’ wordt het onderwerp “puzzelstukjes” ter sprake gebracht.

Podcast-gast Chantal Cheizoo geeft aan dat er best veel discussie in de autisme community is over de puzzelstukjes. En dat dit te maken heeft met de geschiedenis die erachter zit. Het jaartal dat ze noemt waarin het eerste puzzelstukje-symbool is ontstaan (1973), klopt niet helemaal. Dat was namelijk 10 jaar daarvoor al, in 1963. Wat overigens wel een makkelijke (en begrijpelijke) vergissing is wanneer je in zo’n onnatuurlijke omgeving en situatie als “podcast gast” zit. En het een niet bepaald onbeladen onderwerp betreft.

Verder benoemt ze mooi dat de redenatie achter het puzzelstukje in het logo van de National Autistic Society (UK) was dat autisten “lijden aan een puzzelachtige conditie”. Daarnaast was het puzzelstukje verder nog niet gebruikt in een logo (geen commercieel bedrijf of liefdadigheidsinstantie). En bevatte het puzzelstukje initieel een huilend kind, dat weer moest geven dat wij autisten “lijden aan onze handicap”.

ⓘ Voor meer geschiedenis achter het puzzelstukje, zie: Het puzzelstukje: een haatsymbool

Aankondiging nieuw logo voor Geef me de 5®

Omdat het logo van Geef me de 5 ook puzzelstukjes bevat, wordt deze ook besproken. Waarbij onder andere wordt aangegeven dat het een onderwerp is dat ze al langer volgen en ook regelmatig bij stil (zouden) staan. Op 17 juli 2022 hebben ze op hun website onder Actueel het artikel Puzzelstukjes en autisme gepubliceerd waarin dit onderwerp naar voren komt.

De puzzelstukjes in het huidige Geef me de 5 logo zouden niet bedoeld zijn als verwijzing naar “het autisme-puzzelstukje”, maar voor communicatie.

NB: Dit werd verder niet vermeld, maar de link met communicatie is in het eerdere Geef me de 5 logo (met de woorden in de puzzelstukjes, zie bovenaan) duidelijker terug te zien. Wat de precieze redenering is geweest om die woorden te verwijderen, is mij niet bekend. Maar vermoedelijk zal dit gedaan zijn met de achterliggende gedachte het icoon te versimpelen en moderniseren.

Vanuit daar wordt aangekondigd dat Geef me de 5 een ander logo in gebruik neemt. En deze ook vast bij de podcast te zien is:

Bij het nieuwe logo zijn de puzzelstukjes dus geheel komen te vervallen. Geef me de 5 zal het gebruiken van puzzelstukjes echter niet volledig stoppen in uitingen.

ik.ben.autistisch over het nieuwe logo van Geef me de 5

Toen ik hoorde dat het puzzelstukjes logo vervangen werd door het nieuwe logo hierboven, was ik in eerste instantie voorzichtig positief. Want ongeacht welke link er vanuit Geef me de 5 / Autimaat aan gegeven was, is het puzzelstukje als symbool bij/voor autisme organisaties (of andersoortige autisme gerelateerde zaken) eigenlijk altijd al ongepast geweest. Zeker sinds er wereldwijd weerstand tegen kwam vanuit de Autistic Community.

Er was toch iets aan het nieuwe logo dat niet helemaal goed met me zat. Of eigenlijk meerdere dingen. Zodra ik die geïdentificeerd had, was het voorzichtig positieve geheel van de baan:

1. Primaire kleuren

Van origine was de Geef me de 5 methodiek specifiek gericht op jonge autistische kinderen. De eerste uitgave van het Geef me de 5 boek heette immers ook Geef me de 5 – een praktisch houvast bij de opvoeding en begeleiding van kinderen met autisme. Tegenwoordig wordt er aangegeven dat de Geef me de 5 methode bedoeld is voor alle “mensen met autisme”. De kleurstelling en tekenstijl van Geef me de 5 en diens uitingen doen echter nog steeds lijken alsof autistische kinderen de doelgroep zijn.

Dit komt doordat (al zeer lange tijd) bekend is dat de primaire kleuren het goed doen bij (kleine) kinderen. En die kleurencombinatie daardoor uiteraard ook veel (nagenoeg altijd) ingezet wordt voor zaken als speelgoed, kindgerichte marketing, en om aan te duiden dat het een organisatie met diensten voor kinderen betreft. Bij dat laatste kun je bijvoorbeeld denken aan kinderdagverblijven en kindercoaches.

Van autisme werd lange tijd (en door teveel mensen nog steeds) gedacht dat dit iets was dat enkel bij kinderen voorkwam. Puur in dat opzicht is het niet vreemd dat de combinatie van het puzzelstukje en de primaire kleuren is ontstaan.

Het vervelende is echter dat het aan blijven houden van de primaire kleuren de indruk blijft wekken alsof het om (kleine) kinderen gaat. Hoewel het enerzijds begrijpelijk is dat een organisatie als Geef me de 5 ervoor kiest de voor hun bekende kleurstelling aan te houden, betekent dit anderzijds dat ze hiermee de associatie tussen autisme en kinderen (bewust) in stand houden. Die associatie kent twee lagen:

1. Dat de Geef me de 5 methodiek specifiek voor (jonge) autistische kinderen is bedoeld.
2. De generalisatie dat oudere autisten kinderlijk of “kinderen in het lijf van een adolescent/volwassene” zijn.

2. “Van donker naar licht”

In de podcast werd aangegeven dat de kleuren (links naar rechts) bewust in de volgorde van donker naar licht wordt gebruikt. Daarmee zou een symbolisch proces van “donkere periode” naar “lichte periode” aangeduid worden. Waarbij de “donkere periode” het moment zou zijn waarop cliënten bij/met Geef me de 5 starten. En de “lichte periode” wanneer het traject, de ‘behandeling’, is voltooid.

Het gaat dus om een visuele representatie van de visie van Geef me de 5: “van overleven naar leven naar regie over eigen leven“.

Op de oppervlakte ziet dat er natuurlijk mooi uit.

3. Oneindigheid symbool (infinity symbol)

De hoekige 5 op z’n kant zou een “knik” naar het oneindigheid symbool zijn. In 1990 heeft Judy Singer (socioloog, en een autistische moeder van een autistische zoon) het regenboog oneindigheid symbool gemaakt als representatie van de neurodiversiteitDe term neurodiversiteit is in 1998 bedacht door de Australische socioloog Judy Singer. Op haar website geeft ze aan dat neurodiversiteit (of NeuroDiversity) nooit is bedoeld als wetenschappelijke term, maar juist als een politieke term. De term neurodiversiteit was bedoeld... Meer lezen → beweging (Neurodiversity Movement).

Neurodiversiteit begon initieel als een concept en beweging (movement) in de autistische community, maar is sindsdien gegroeid naar het omvatten van een verscheidenheid aan neurotypes. Waaronder ADHD, dyslexie, dyspraxie, en (Gilles de la) Tourette. Het oneindigheid symbool kan daardoor gezien worden als representatie voor de neurodivergente community als geheel, maar ook de autistische community specifiek.

De vorm van het oneindigheid symbool is gekozen om te laten zien dat iedere autist is inbegrepen, ongeacht hoe autisme voor hen er “uitziet”, zich bij hen uit. Ook wel omschreven als “waar ze zich ook op het autistische spectrum bevinden”. De regenboogkleuren zijn daar ook voor toegevoegd, als reflectie van de diversiteit tussen autisten en in de autistische community.
Je zou het dus kunnen zien als een visuele representatie van de uitspraak “als je een autistische persoon hebt ontmoet, heb je één autistische persoon ontmoet” (“if you’ve met one autistic person, you’ve met one autistic person”).

Het (regenboog) oneindigheidssymbool is dus door een autist bedacht ter representatie van alle autisten. Wat voor de autistische community wereldwijd een symbool gaf als tegengewicht voor, en ter vervanging van, het “autisme puzzelstukje”.

Colette de Bruin heeft de Geef me de 5 methode voor het eerst vastgelegd in 2004, in het boek Geef me de 5 – een praktisch houvast bij de opvoeding en begeleiding van kinderen met autisme. Veertien jaar nadat Judy Singer het regenboog oneindigheid symbool heeft gecreëerd.

Op de Methodiek-pagina van de website van Geef me de 5 wordt bovenaan het volgende vermeld:

Over de grondlegger van Geef me de 5 wordt dus aangegeven dat zij “alle facetten van autisme” heeft gezien, vanuit haar ervaring als pleegouder en professional (orthopedagogisch gedragsdeskundige). Op de homepagina onder het kopje Zo is Geef me de 5 ontstaan, is meteen op het eerste paneel (1962 – Cactus) het volgende te lezen:

Voor zover ik heb kunnen vinden, is Colette de Bruin zelf niet autistisch. Wat natuurlijk zeer goed mogelijk is. Dat zorgt er echter wel voor dat er ook met Geef me de 5 en “autisme organisaties” als Geef me de 5 B.V. en Autimaat een voor autisten zeer bekende aanpak: van alles over ons, zonder ons.

Ofwel: alles wordt vanuit de allistische (niet-autistische) bril bekeken, beschreven, en besloten. Zonder daarbij de groep waar het om gaat (autisten) bij te betrekken. Sterker nog: input die zij geven, wordt geheel aan de kant geschoven.

NB: bovenstaande is natuurlijk (helaas) een insteek waar niet alleen autisten erg bekend mee zijn.

Om dan weer terug te komen op de “knik” naar het oneindigheid symbool in het nieuwe logo:

• In de podcast wordt gezegd dat de ontwikkelingen in de autistische community (wat betreft het “autisme puzzelstukje”) jarenlang gevolgd zijn. Dat er nu pas, 33 jaar nadat het regenboog oneindigheidssymbool is gemaakt en 19 jaar na de eerste publicatie van Geef me de 5, een aanpassing wordt gedaan in het logo, laat vooral zien dat er al die tijd vooral niet naar ons geluisterd is.
• Door de manier waarop het nieuwe logo werd aangekondigd in de podcast, lijkt Geef me de 5 zichzelf op de schouders te kloppen voor het “luisteren naar de autistische community”. En daar ook ‘sympathy points’ voor te verwachten.
• Hoewel het qua vorm niet helemaal klopt, doet het icoon in het logo meer denken aan een halve swastika (haken kruis) dan een ‘soort van’ oneindigheid symbool. Wat gezien de eugenetica in de Tweede Wereldoorlog, zacht gezegd, een ongelukkige associatie is.

4. Het nieuwe logo is nog niet in gebruik

Dit artikel heb ik in augustus 2023 geschreven, maar wegens tijdgebrek toen niet af kunnen maken. Inmiddels is het nieuwe logo wel in gebruik. Hun aankondiging van het nieuwe logo was op 15 januari jl.

De podcast waarin het nieuwe logo werd aangekondigd, is op 3 augustus jl. gepubliceerd op Spotify. Bij hun podcast kanaal daar en op YouTube is het nieuwe logo wel te zien, maar niet op hun website, noch bij de Facebook pagina etc.

Nou heb ik toevallig zelf jarenlang met mijn eigen bedrijf (onder andere) logo’s en huisstijlen ontworpen en ontwikkeld voor ondernemers en bedrijven. En dit ook voor al mijn eigen websites gedaan. Waardoor ik dus wel weet dat er meer komt kijken dan alleen “even een logo’tje in elkaar knutselen”. En er ook na het kiezen voor het definitieve ontwerp tijd en werk nodig is om dit ontwerp overal in gebruik te nemen. Zeker wanneer het om een breed aanwezige organisatie gaat.

Geef me de 5 heeft echter zelf aangegeven de ontwikkelingen rondom het “autisme puzzelstukje” jarenlang in de gaten te hebben gehouden. Wat betekent dat ze op de hoogte zouden moeten zijn van de geschiedenis erachter en de van daaruit vloeiende controversie van het wel in gebruik blijven houden. Zeker wanneer je als organisatie aangeeft naar je doelgroep (autisten) te luisteren.

Met mijn kennis en ervaring (over/in het ontwikkelen van logo’s en huisstijlen), en natuurlijk als autist zijnde, zou ik daarom verwachten dat een dergelijke “kijk, we luisteren naar jullie!” aankondiging over een nieuw logo allereerst niet alleen op de podcast vermeld zou worden, maar (nagenoeg) gelijktijdig ook op de website en alle andere kanalen. Nou heb ik geen toegang tot de Facebook-groep(en) van Geef me de 5, dus weet ik ook niet in hoeverre het daar wel/niet besproken is. Maar bij de verdere openbare kanalen ontbreekt er tot dusver (bijna 2 weken later) ieder spoor van het nieuwe logo. Daarnaast zou je, zeker in een context als hier het geval is, ook moeten kunnen verwachten dat de wijziging op korte termijn doorgevoerd zou worden.

Nou is het natuurlijk makkelijk om de verdere stilte hierover bij/vanuit Geef me de 5 te scharen onder het “autisten zijn niet goed met onverwachte/plotselinge veranderingen”. En dat er op basis daarvan een bewuste keuze zou zijn gemaakt om het juist langzaamaan, gefaseerd te doen. Door eerst een aankondiging erover te doen op een (relatief/vermoedelijk) kleiner bezocht kanaal. Een tijdje daarna de aankondiging ook op de website en andere kanalen te plaatsen. En X periode daarna de wijziging ook daadwerkelijk overal door te voeren.

Het punt daarvan is echter: het is makkelijk. Té makkelijk. Verbergen achter een hardnekkig stereotype, om zo afstand te kunnen nemen van de eigen verantwoordelijkheid.

Want hoewel de ontwikkelingen in de Nederlandse Autistische Community wat achterlopen op dat van de wereldwijde Autistische Community, en er door zorgverleners en autisme organisaties hardnekkig wordt vastgehouden aan verouderde kennis met een eugenetische basis: de achtergrond en bedoelde boodschap van het “autisme-puzzelstukje” betreft geen nieuwe informatie. En wellicht denkt Geef me de 5 en een (klein) deel van hun cliënten er anders over, maar het gaat bij het wijzigen van het logo niet om een verandering dat een grote (negatieve) impact zou hebben op het dagelijkse leven van autisten.

De kennis was destijds ongetwijfeld minder makkelijk te vinden dan tegenwoordig het geval is, maar het was in 2004 zeker wel beschikbaar. Het bekende puzzelstukjes logo is dan ook eigenlijk direct vanaf het begin al ongepast. Langer vast blijven houden aan dat logo, onder het mom “we doen dit gefaseerd voor onze (potentiële) cliënten”, zorgt ervoor dat ze bewust nóg langer meewerken aan het in stand houden van een foutief en stereotyperend beeld van autisme in het algemeen en autisten. Vergeet ook niet dat voor veel autisten, die bekend zijn met de geschiedenis erachter, het “autisme-puzzelstukje” traumatisch is. Het ermee geconfronteerd (blijven) worden steeds weer herinnerd aan de eugeneticaEugenetica (of rasverbetering) is het streven en onderzoek doen naar het verbeteren van de genetische samenstelling van - in dit geval - de mens. Wat specifiek autisme betreft, is er bij eugenetica sprake van een gedachtegoed dat alleen de autisten... Meer lezen → waar autisten vroeger, en bizar genoeg nog steeds, slachtoffer van zijn geweest.

Person First Language (PFL)

Nadat de puzzelstukjes en het nieuwe logo van Geef me de 5 zijn besproken, stipt podcast-gast Chantal het (enkel) gebruiken van Person First Language aan. Waarbij ze aangeeft dat ze vindt dat de keuze voor Person First Language of Identity First LanguageIdentity First Language staat voor taalgebruik waarbij autisme (een onderdeel van) de identiteit van de persoon betreft. Je kunt daarbij denken aan "autistische persoon" of "ik ben autistisch". Zoals de naam van deze website al wel duidelijk maakt, is ik.ben.autistisch een groot... Meer lezen → (IFL) een keuze voor iedere autist zelf is, maar zelf IFL prefereert.

De podcast-hosts Syntha en Nienke reageren daarop met dat het hen “om het even” is. Maar dat er bij Geef me de 5 wel PFL en IFL door elkaar gebruikt kan gaan worden.